Deportacje 1940 ludności polskiej na Sybir i do innych regionów Związku Radzieckiego stanowią jeden z najtragiczniejszych rozdziałów w historii Polski XX wieku. W wyniku sowieckiej agresji na Polskę 17 września 1939 roku i podziału kraju między III Rzeszę a ZSRR, ogromna liczba obywateli polskich znalazła się pod okupacją sowiecką. Już w 1940 roku rozpoczęły się masowe wywózki Polaków w głąb ZSRR – do Kazachstanu, na Syberię i do innych odległych obszarów. Szacuje się, że tylko w samym 1940 roku przeprowadzono cztery główne deportacje, które objęły setki tysięcy ludzi. Lista zesłańców Sybiru jest więc długa. Gdzie znaleźć listy zesłańców?
Badania nad Sybirem – ilu Polaków zesłano w 1940 roku?
W 1940 roku przeprowadzono cztery główne fale deportacji, z których każda miała inny charakter i obejmowała różne grupy społeczne:
- Luty 1940 – pierwsza deportacja objęła około 140 tysięcy osób. Byli to głównie osadnicy wojskowi, urzędnicy, policjanci i ich rodziny,
- Kwiecień 1940 – kolejna fala, obejmująca około 60 tysięcy osób, dotyczyła głównie rodzin osób aresztowanych i rozstrzelanych w ramach Zbrodni Katyńskiej,
- Czerwiec 1940 – wywieziono około 80 tysięcy osób, w tym głównie uchodźców z zachodniej Polski, którzy uciekli przed Niemcami na tereny okupowane przez ZSRR,
- Czerwiec 1941 – ostatnia fala przed wybuchem wojny niemiecko-sowieckiej, objęła około 40 tysięcy osób, głównie ludzi oskarżonych o wrogie nastawienie wobec władzy radzieckiej.
Łącznie w 1940 roku zesłano w głąb ZSRR ponad 280 tysięcy obywateli polskich. Szacuje się, że do 1941 roku liczba deportowanych Polaków mogła sięgać ponad 320 tysięcy osób.
Gdzie znaleźć listy deportowanych na Sybir?
Poszukiwanie informacji o zesłańcach z 1940 roku jest trudnym, ale możliwym zadaniem. Miejscem gdzie dokumentacja zesłań jest przechowywana to archiwa historyczne. Jednym z najważniejszych jest Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (IPN), które posiada zbiory dokumentujące represje sowieckie wobec obywateli polskich. Ponadto funkcjonuje specjalna baza online – Indeks Represjonowanych, prowadzona przez IPN. Jest to ogólnodostępna wyszukiwarka, która pozwala przeszukiwać nazwiska osób represjonowanych przez ZSRR, w tym deportowanych na Sybir.
Listy deportowanych można również znaleźć w Archiwum Państwowym, a także w dokumentach zgromadzonych przez Kresy-Syberia Foundation oraz w zasobach Związku Sybiraków. Warto także odwiedzić Centralne Archiwum Wojskowe, które przechowuje akta dotyczące żołnierzy Armii Andersa – wielu z nich rekrutowano spośród zesłańców.
Jak sprawdzić czy ktoś był zesłany?
Aby sprawdzić, czy konkretny przodek był zesłany, można:
- skorzystać z Indeksu Represjonowanych,
- przejrzeć dokumenty rodzinne,
- skontaktować się z Związkiem Sybiraków,
- przeszukać zbiory IPN,
- wysłać zapytanie do archiwów na Litwie, Białorusi, Ukrainie lub w Rosji.
Jak sprawdzić losy przodków?
Aby ustalić, czy przodek został deportowany na Sybir, warto rozpocząć od rodzinnych archiwów. Często zachowały się listy, dokumenty, stare zdjęcia lub wspomnienia, które mogą zawierać cenne wskazówki. Następnie można skorzystać z zasobów Instytutu Pamięci Narodowej, który posiada bogaty zbiór dokumentów dotyczących deportacji, a także wspomnianego Indeksu Represjonowanych.
Warto także złożyć zapytanie do Związku Sybiraków – organizacji zrzeszającej osoby zesłane oraz ich potomków. W niektórych przypadkach pomocne mogą być archiwa lokalne, szczególnie w dawnych województwach wschodnich II RP (Wilno, Lwów, Stanisławów), gdzie zachowały się fragmentaryczne dokumenty z lat okupacji.
Czy istnieją oficjalne archiwa zesłańców? Tak, istnieje kilka instytucji i baz danych poświęconych zesłańcom syberyjskim i deportacjom do ZSRR. Kluczowe z nich to: Indeks Represjonowanych (IPN), zbiory Archiwalne IPN, archiwum Związku Sybiraków.
Kancelaria LEGION specjalizuje się w prowadzeniu spraw dotyczących represji – skutecznie pomagamy w uzyskaniu należnych świadczeń np. odszkodowania za represje stalinowskie, odszkodowania za Sybir.
Dlaczego warto skorzystać z naszej pomocy?
Posiadamy doświadczenie w sprawach dotyczących represji powojennych, znamy procedury i przepisy pozwalające dochodzić roszczeń. Zajmujemy się całością procesu – od zebrania dokumentów, przez przygotowanie wniosków, aż po reprezentację przed urzędami i sądami. Każda historia jest inna, dlatego analizujemy sytuację każdego Klienta i dobieramy najlepszą strategię działania.
