Ustawa z dnia 23 lutego 1991 r., potocznie zwana ustawą lutową, daje osobom represjonowanym przez organy PRL prawo do zadośćuczynienia i odszkodowania za doznane krzywdy i szkody majątkowe. Kluczowym etapem w tym procesie jest zgromadzenie odpowiedniej dokumentacji.
Uzyskanie zadośćuczynienia lub odszkodowania za represje stalinowskie na mocy ustawy lutowej wymaga dobrze udokumentowanego wniosku popartego odpowiednimi materiałami z IPN, orzeczeniami sądu oraz – w razie potrzeby – dokumentacją medyczną. Choć procedura może wydawać się skomplikowana, odpowiednie przygotowanie znacząco zwiększa szansę na pozytywne rozstrzygnięcie.
W dzisiejszym wpisie odpowiemy sobie na takie pytania jak jakie dokumenty do złożenia wniosku o zadośćuczynienie co trzeba przedstawić przy ubieganiu się o odszkodowanie za represje, czy jak powinna wyglądać lista załączników do wniosku?
Jakie dokumenty są potrzebne do zadośćuczynienia?
Aby ubiegać się o zadośćuczynienie lub odszkodowanie na podstawie ustawy lutowej, konieczne jest przedstawienie dokumentów potwierdzających fakt zaistnienia represji, ich charakter, rozmiar krzywd i szkód do jakich doprowadziły represje. Najważniejsze dokumenty do zadośćuczynienia to:
- orzeczenie sądu stwierdzające nieważność wyroku, na podstawie którego pokrzywdzony został niesłusznie skazany (czyli tzw. rehabilitacja sądowa),
- dowody represji, takie jak decyzje o internowaniu, wyroki sądów PRL, nakazy zatrzymania lub dokumenty potwierdzające inwigilację,
- dowody na rozmiar krzywd jak wszelkiego rodzaju zapisy z archiwów więziennych, zdjęcia, zeznania świadków,
- dokumentacja medyczna, jeśli represje spowodowały trwały uszczerbek na zdrowiu psychicznym lub fizycznym,
- potwierdzenia utraconych dochodów, majątku lub innych szkód materialnych.
Czy potrzebne są oryginały dokumentów z IPN?
Z reguły gdy składamy wniosek o świadczenia z ustawy lutowej nie jest konieczne przedkładanie oryginałów dokumentów znajdujących się w zasobach Instytutu Pamięci Narodowej. Wystarczające są kopie poświadczone za zgodność z oryginałem, które można uzyskać na podstawie wniosku złożonego do archiwum IPN. Czasem wystarczą kopie poszczególnych kart z archiwum. Na etapie składania wniosku o zadośćuczynienie/odszkodowanie można zażądać, żeby sąd zwrócił się do IPN o dostarczenie stosownej dokumentacji. IPN zobligowany jest przedstawić kompletną dokumentację na polecenie sądu.
Jak udowodnić represje?
Kluczowym dowodem w sprawie są materiały archiwalne – m.in. zapisy przesłuchań, decyzje o internowaniu, raporty służb bezpieczeństwa, dokumentacja więzienna. Wnioskodawca powinien złożyć wniosek do IPN o udostępnienie swojej teczki osobowej oraz innych dokumentów operacyjnych lub złożyć stosowny wniosek do sądu o pozyskanie takiej dokumentacji.
W sprawach o zadośćuczynienie duże znaczenie może mieć dokumentacja medyczna. Wynikać z niej może m.in. w jaki sposób pogorszył się na skutek represji stan zdrowia psychicznego i fizycznego poszkodowanego. To natomiast istotny wyznacznik kwoty przyznanego zadośćuczynienia.
Ważnymi dowodami są zeznania świadków i wnioskodawcy. W sprawach z ustawy lutowej normą jest, że dokumentacja, z której wynikałby faktyczny rozmiar krzywd, jest z uwagi na upływ lat uboga. Sądy często opierają więc swoje wyroki na źródłach osobowych.
