Odznaczenia kombatanckie to specjalna kategoria wyróżnień przyznawanych osobom, które brały udział w walkach o niepodległość Polski, były ofiarami represji, zesłań lub prześladowań politycznych, a także tym, którzy działali w podziemiu niepodległościowym czy walczyli z totalitaryzmami w XX wieku. Krzyż Zesłańców Sybiru to jedno z ważniejszych polskich odznaczeń nadawanych osobom, które doświadczyły tragicznych losów zesłania na Syberię i inne tereny Związku Radzieckiego.
Odznaczenie to, zwane potocznie Krzyżem Sybiraka, stanowi symbol pamięci o setkach tysięcy Polaków deportowanych w głąb ZSRR w okresie II wojny światowej i po jej zakończeniu. To upamiętnienie nie tylko ich cierpienia, ale także odwagi, patriotyzmu i niezłomności, które pozwoliły im przetrwać w nieludzkich warunkach. Jakie są warunki nadania odznaczenia? Jak wygląda to odznaczenie? Odpowiedź uzyskasz w niniejszym artykule.
Historia krzyża Sybiru
Pomysł ustanowienia odznaczenie Sybiraków narodził się po upadku komunizmu, gdy Polska odzyskała pełną suwerenność i mogła swobodnie mówić o losach swoich obywateli zesłanych w głąb ZSRR. Przez wiele lat temat represji sowieckich, wywózek i życia na zesłaniu był cenzurowany. Dopiero po 1989 roku zaczęto szerzej badać i upamiętniać tragiczne losy Sybiraków.
Kiedy ustanowiono Krzyż Sybiraka? Krzyż Zesłańców Sybiru został oficjalnie ustanowiony 17 października 2003 roku na mocy ustawy o ustanowieniu Krzyża Zesłańców Sybiru. Jego powołanie do życia było wyrazem uznania dla osób, które w wyniku sowieckiej agresji i represji zostały zesłane na Syberię i inne tereny ZSRR. Ustanowienie Krzyża miało na celu nie tylko uhonorowanie samych zesłańców, ale także upamiętnienie ich tragicznych losów w świadomości społecznej.
Komu przyznawany jest Krzyż Zesłańców Sybiru?
Krzyż Zesłańców Sybiru jest odznaczeniem przyznawanym obywatelom polskim i cudzoziemcom, którzy jako obywatele polscy zostali wywiezieni, zesłani lub deportowani przez władze Związku Sowieckiego na Syberię, do Kazachstanu oraz innych regionów ZSRR. Oznacza to, że jest to odznaczenie przeznaczone głównie dla osób represjonowanych przez reżim komunistyczny, które doświadczyły przymusowych deportacji z powodów politycznych, narodowościowych lub społecznych.
W praktyce Krzyż Zesłańców Sybiru przyznaje się głównie osobom deportowanym w latach 1939-1956, kiedy to Polacy z terenów Kresów Wschodnich oraz innych obszarów zajętych przez Armię Czerwoną byli masowo wysyłani na Syberię, do łagrów i osiedli specjalnych.
Kto może otrzymać Krzyż Zesłańców Sybiru?
Odznaczenie to mogą otrzymać zarówno żyjący Sybiracy, jak i ich bliscy w przypadku pośmiertnego nadania. Zdarza się, że o przyznanie Krzyża Zesłańców Sybiru wnioskują rodziny deportowanych, którzy już nie żyją – jest to forma pośmiertnego uhonorowania ich losu i upamiętnienia ich cierpienia.
Wnioski o nadanie odznaczenia rozpatruje Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, który wydaje odpowiednie decyzje. Proces przyznawania Krzyża jest ściśle regulowany przepisami, a wnioskujący muszą przedstawić dokumenty potwierdzające pobyt na zesłaniu, deportację lub represje sowieckie.
Jakie są zasady nadawania?
Aby otrzymać symbol zesłańców jakim jest Krzyż Zesłańców Sybiru, należy spełnić określone warunki. Przede wszystkim trzeba udokumentować fakt deportacji, zesłania lub przymusowego osiedlenia na terenie ZSRR, jaka była historia deportacji. Dowodami mogą być:
- dokumenty archiwalne,
- zaświadczenia z Instytutu Pamięci Narodowej,
- relacje świadków,
- wspomnienia potwierdzone przez organizacje kombatanckie, np. Związek Sybiraków.
Ważnym warunkiem jest, aby deportacja miała związek z represjami politycznymi, narodowościowymi lub społecznymi stosowanymi przez władze sowieckie wobec Polaków.
Jak wygląda Krzyż Sybiraka?
Krzyż Zesłańców Sybiru ma formę krzyża równoramiennego, wykonanego z metalu w kolorze srebrnym. Na jego ramionach umieszczony jest napis „SYBIR”, a w centrum widnieje polski orzeł – symbol państwa i narodu polskiego. Ramiona krzyża są emaliowane na czerwono, co symbolizuje krew i cierpienie zesłańców. Na rewersie krzyża znajduje się data „1939-1956”, oznaczająca okres najintensywniejszych deportacji i represji wobec Polaków.
Czy Sybiracy mogą domagać się odszkodowania?
Kancelaria Legion pomaga osobom zesłanym na Sybir lub ich rodzinom w uzyskaniu odszkodowań. Prawo do odszkodowania mają osoby zesłane na Syberię (a gdy nie żyją, ich małżonek, dzieci, rodzice), które działały:
- na obecnym terytorium Polski – od 1 lipca 1944 r. do 31 grudnia 1956 r.,
- oraz w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim – w okresie od 1 stycznia 1944 r. do 31 grudnia 1956 r.
Kancelaria Legion oferuje bezpłatną poradę prawną, dzięki której możesz dowiedzieć się czy w Twoim przypadku możesz uzyskać odszkodowanie za zesłanie na Sybir.
